نخل گردانی روستای فدافن آیینی با دو قرن قدمت - مجله فضای وب

به گزارش خبرنگاران، آیین نخل گردانی که برابر اسناد باقی مانده در کاشمر حداقل سابقه ای بیش از دو قرن دارد اکنون فقط در روستای فدافن و در بعدازظهر دوازدهم محرم برگزار می گردد.

این آیین دارای شهرت خاصی است و در سال 1391 به شماره 826 در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسید و اکنون یکی از حزن انگیز ترین آیین های سوگواری است و علاوه بر این، آیین دیگری نیز با نام دسته بنی اسد اجرا می گردد.

در همین خصوص رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشمر به خبرنگاران گفت: آیین نخل گردانی از جمله آیین هایی است که در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.

رضا یوسفی اضافه نمود: به رغم این که همزمان با آیین نخل گردانی روستای فدافن مراسم دسته بنی اسد نیز انجام می گردد اما فقط آیین نخل گردانی به ثبت رسیده و حتی در سال 96 از لوح ثبتی مراسم نیز رونمایی شد و اکنون از ارزش خاصی برخوردار است.

وی بیان نمود: این مراسم دوازدهم محرم، همراه با مراسم خاص و باشکوهی از محل روستا شروع و تا امامزاده سید مرتضی در شهر کاشمر ادامه دارد، این مراسم در حالی به روایت مردم فدافن عمری 200 ساله دارد که تا اوایل قرن معاصر فقط در روستا برگزار می شد اما پس از آن در کاشمر هم این مراسم اجرا می گردد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشمر اظهار کرد: هرچند در بعضی مناطق نخل را برروی ماشین می گذارند و حرکت می دهند اما در این روستا نخل برروی دوش حدود 30 نفر از اهالی قرار می گیرد.

وی با بیان این که امروزه میراث فرهنگی لایه های ناملموسی را برای حفظ فرهنگ ها و معرفی جاذبه هایی که در جنس ناملموس جوامع وجود دارد استخراج می نماید، گفت: باید بتوانیم از این آیین های مذهبی برای جذب توریست و گردشگر به بهترین نحو استفاده کنیم.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشمر ادامه داد: مراسم نخل گردانی و دسته بنی اسد عصر روز 12محرم توسط اهالی روستای فدافن همراه با دسته بنی اسد برگزار می گردد و در طول حرکت این مجموعه و بر اساس یک سنت قدیمی دسته بنی اسد، جریده ها و علامت ها توسط هیئت ابوالفضلی، نخل بزرگ توسط هیئت حیدری به حرکت در می آید.

کاشمر از خرده فرهنگ های بسیار ارزشمندی برخوردار است

در ادامه یک پژوهشگر بومی منطقه کاشمر به خبرنگاران گفت: کاشمر از خرده فرهنگ های بسیار ارزشمندی برخوردار است، پیشینه آیین نخل گردانی در روستای فدافن از توابع بخش مرکزی کاشمر به بیش از دو قرن می رسد.

لیلا قرایی اضافه نمود: براساس آنچه از بزرگان روستا نقل شده تا حدود 100 سال قبل در روستا نخل دیگری با وزنی بیش از سه تُن بوده که توسط 60 نفر حرکت داده می شده اما طی سالیان قبل نخلی دیگر با وزن کمتری ساخته شد.

وی ادامه داد: نخل چهار مهارکش دارد که دو نفر در جلو و دو نفر در عقب قرار می گیرند و با توجه به اینکه افراد زیر نخل جهت خود را نمی بینند مهارکش ها جهت نخل را معین می نمایند و در هنگامی که قرار به ایستادن است، میخ می شوند تا نخل کنترل خود را از دست ندهد.

وی با اشاره به این که افراد زیر نخل ، هنگامی که نخل را روی زمین می گذارند نواهای حیدر حیدر یا علی مدد و یا حسین سر می دهند، عنوان نمود: در گذشته بالای نخل دو نفر سادات، چاوشی خوانی می کردند و کسی در داخل نخل زنگ را به صدا در می آورده البته افراد زیر نخل هم یا برای حرکت دادن نخل نذر داشتند یا از توانایی جسمی برخوردار بودند.

قرایی اظهار کرد: این نخل با 72 تکه پارچه که سمبل 72شهید دشت نینواست با عکس امام و آینه و پارچه های رنگارنگ و کتیبه هایی دور تا دور که با نام ائمه تزئین می گردد، که این نحوه آذین بندی نشان از احترام مردم روستا به شخصیت این امام بزرگ است.

وی اضافه نمود: اسبی سفید و قوی و خون آلود در قسمت جلوی این نخل به همراه رکاب دار قرار می گیرد که اشاره به ذوالجناح امام حسین(ع) دارد که معمولا همه دست اندرکاران برپایی این آیین قدیمی مطابق رسمی معمول آن را از بزرگان خود به ارث برده اند.

این پژوهشگر بومی گفت: دراجرای آیین دسته بنی اسد، ابتدا گروه اشقیاء قرار دارند که با اسب به تاخت می روند و بعد از آن ذوالجناح است، که با بستن پارچه های رنگی و زرین به گردنش، گوی نقره بر دمش، آینه ای بر پیشانی اش، شمشیر دو سر به شکل کمان بر روی گردنش و زدن سیب های سرخ بر دو سر شمشیر تزئین شده است.

وی اظهار کرد: همزمان با حرکت نخل که به باور مردم روستا تابوت حضرت سیدالشهداست؛ افرادی زنجیر زنان فریاد حسین، حسین سر داده و بر سر و سینه می زنند که حسین شهید شد و این نوحه ها را به قدری تکرار می نمایند تا دسته بنی اسد برای جمع آوری اجساد شهدای دشت کربلا وارد میدان شوند البته در جلوی نخل چند نفر کارشان بیل زدن است تا خار و یا سنگ موجود در جهت را برای سهولت حرکت جمعیت هموار نمایند که این افراد هم هنگام بیل زدن علی علی و حیدر حیدر می گویند تا نخل به مقصد برسد و وقتی نخل به مقصد رسید چون معتقدند، روح امام حسین می خواهد به آسمان برود نخل را می چرخانند.

این پژوهشگر ادامه داد: پس از این که دسته بنی اسد بر سر جنازه شهدا می رسد، فریاد می زنند بنی اسد غوغا کنید، نعش حسین پیدا کنید تا این که به صندلی می رسند و مشغول جمع آوری اجساد شهدا می شوند و در حین این کار نوحه خوانی نیز می نمایند.

وی بیان نمود: این مراسم پیش تر فقط در روستای فدافن اجرا می شد ولی سال هاست کاشمری ها نیز از حرکت دسته بنی اسد و اجرای آیین نخل گردانی در شهر بی نصیب نیستند.

قرایی در ادامه به جزئیات تاریخی دسته بنی اسد اشاره نمود و گفت: براساس آنچه در تاریخ آمده بنی اسد نام تیره ای از قبیله مشهور عرب است که در قیام امام حسین(ع) به سه دسته موافق حضرت، مخالف و بی طرف تقسیم شدند.

قرایی اضافه نمود: پس از شهادت سیدالشهدا و یاران ایشان، زنان بنی اسد که جزء دسته بی طرفان بودند وقتی گذرشان به میدان جنگ افتاد و اجساد امام و یارانش را در زیر آفتاب سوزان مشاهده نمودند سخت تحت تأثیر قرار گرفته و به سرزمین غاضریه شتافتند و مردان خود را برای دفن اجساد شهدا خبر کردند.

وی عنوان نمود: هرچند مردان قبیله از ترس ابن زیاد حاضر نشدند در خاک سپاری اجساد شرکت نمایند؛ اما زنان بنی اسد خود بیل و کلنگ برداشتند و به سمت کربلا حرکت نمودند، پس از مدت کوتاهی، وجدان مردان قبیله بیدار شده و به دنبال زنان حرکت نموده و به دفن پیکر مطهر شهدا پرداختند.

این پژوهشگر بومی منطقه کاشمر گفت: این فداکاری بنی اسد سبب شهرت آنان در میان شیعیان دنیا شده و مردم روستای فدافن با تاسی از این باور صدها سال است با نمایش آیین ها و حرکت کجاوه هایی ضمن برپایی عزاداری و سینه زنی، حرکت سمبلیک دسته بنی اسد و نخل گردانی را در روز دوازدهم محرم اجرا می نمایند و سال جاری نیز جهت حرکت این کاروان از خیابان قائم به سمت امامزاده سید حمزه(باغمزار) خواهد بود.