راهنمای نصب خنک کننده و فن در کیس کامپیوتر - مجله فضای وب

اصول پایه فن کیس

پیش از این که تصمیم بگیرید چگونه فن های کیس را بچینید، چیزهای مفیدی را مثل واژه ها و اصطلاحات کلیدی باید از قبل بدانید. خیلی مهم است که فن درستی را برای این کار انتخاب نموده، این فن ها به درستی چیده شده و سپس به کیس متصل شوند. مهم ترین چیزهایی که باید بدانید شامل موارد زیر است:

بیشتر کیس ها، فن هایی دارند که از قبل روی شان نصب شده است

بیشتر کیس ها با تعداد حداقل یک فن و حتی بیشتر به فروش می رسند. تقریبا تمامی این مدل کیس ها یک فن پشتی دارند که هوای گرم را به خارج از کیس هل می دهند. کیفیت فن های کیس در این حالت متنوع است اما معمولا هم راستا با کیفیت خود کیس هستند. برترین کیس های کامپیوتر اغلب فن های بسیار خوبی را دارند، در حالی که کیس های دست پایین تر، فن های به مراتب ضعیف تر و صد البته پر سر و صداتر دارند.

میزان فن

فن ها در میزان و سایز مختلفی به فروش می رسند اما رایج ترین میزان فن، اسپینرهایی به میزان 120، 140 و 200 میلی متری است. فایده یک فن بزرگتر این است که می تواند حجم یکسانی از هوا را در دور کم تر (RPM) ایجاد نموده و به تبع صدای فن هم کاهش می یابد. البته قبل از خرید دقت کنید که آیا کیس تان جای کافی برای فن بزرگِ مد نظرتان دارد یا خیر.

نویز، RPM و CFM

حجم هوایی که یک فن می تواند حرکت دهد در واحد فوت مکعب در دقیقه (CFM) سنجیده می گردد. این عدد می تواند بر اساس میزان فن، RPM و این که چگونه سطوح نویز را بالانس می نماید متغیر است اما یک فن کیس خوب، حداقل دارای CFM 50 است.

RPM یا چرخش در دقیقه به این معناست که یک فن تا چه میزان سریع می چرخد. هر میزان میزان RPM بیشتر باشد، احتمال می رود هوای بیشتری حرکت کند. البته، این سرعت های بسیار بالا می تواند به افزایش صدا و نویز هم بینجامد. نویز را با واحد دسیبل (dB) می سنجند. یک فن که به طرز شگفت انگیزی سریع است احتمال می رود که از یک موتور قوی تر استفاده می نماید و به تبع لرزش های بیشتری ایجاد می گردد که می توان این تکانه ها را با گوش خود به وضوح شنید. اگر صدای فن شما را اذیت می نماید، کوشش کنید تا یک فن با ویژگی نویز کمتر از dB 30 در بازار پیدا کنید.

وقتی می خواهید فن های کیس را بخرید، بهتر است برترین بالانس بین CFM و صدای نویز را انتخاب کنید که با بودجه شما هم مطابقت داشته باشد؛ چراکه RPM تا زمانی که فن شما صدایی در حد جت از خود فراوری نکند اهمیت کمتری برای شما خواهد داشت. با این حال اگر شما ابعاد و زوایا سخت افزار را خوب بلد هستید و بعلاوه اگر کامپیوتر شما از این ویژگی بهره مند است، شما می توانید وارد BIOS سیستم شده و یک سرعت فن شخصی سازی شده ای را به سیستم فرمان بدهید تا بین صدای نویز و اجرای خنک سازی یک تعادل قابل قبولی برقرار گردد.

یک گزینه دیگر، اضافه کردن تعداد فن های بیشتر یا بزرگتر به سیستم تان است. از آنجایی که فن های متعدد و مواردی با تیغه های بزرگتر می توانند هوای بیشتری را منتقل نمایند، انجام این تغییرات به شما اجازه می دهد تا آنها با سرعت آرامتر حرکت نموده و به تبع صدای نویز سیستم تان هم کمتر گردد.

چینش فن

مثل هر فنی، دمنده های داخل سیستم کامپیوتری شما دارای دو طرف ورودی و اگزوز هستند. اگر شما مطمئن نیستید که کدام طرف دقیقا متعلق به چه بخشی است، در پی پیکان کوچکی در لبه های فن بگردید. سازنده ها معمولا این نشانه را در یک لبه از فن می گذارند تا به جهت جریان هوا اشاره نمایند. اگر این نشانه وجود ندارد، شما به آسانی می توانید دستتان را در جهت هوایی که تکان می خورد قرار دهید تا جهت حرکت هوا را احساس کنید. به طور معمول برچسب برندِ فن در سمت ورودی واقع شده است؛ چراکه به احتمال زیاد به وسیله صفحات جانبی شیشه قابل رویت است.

نصب

نصب فن های کیس به شدت آسان است. کیس شما باید دارای نقاط نصب در جلو، عقب، بالا، پایین و برخی اوقات حتی در اطراف باشد. هر کیسی از قطرهای فن خاصی (معمولا 120 و 140 میلی متری) پشتیبانی می نماید. بنابراین حتما دستور العمل قطعه را پیش از نصب مطالعه کنید.

نصب خنک نماینده و فن در کامپیوتر تنها سختی که دارد این است فن را با سوراخ های نصب در یک راستا قرار داده و سپس چهار طرف فن را با پیچ ببندید. سپس، کابل برق را به هدر فن روی مادربورد وصل کنید. البته اگر فن شما نورپردازی RGB دارد، باید هدر RGB را هم وصل کنید. خارج کردن فن هم به همین سادگی است. ابتدا فن ها را از برق و ارتباط دهنده های RGB قطع نموده و در نهایت پیچ ها را باز کنید. ذکر این نکته هم بدیهی است که حتما باید کیس از برق جدا شده باشد و فرایند نصب و خارج سازی فن باید با کیس خاموش انجام گردد.

مبانی جریان هوا و فشار کیس

معمولا، هدف از قرار دادن فن ها در یک کیس کامپیوتر، خلق یک کانال از جریان هوایی از سمت راست/جلوی کیس به قسمت بالا چپ/پشتی است. این کانال هوایی باید جریان هوای خنک را از پردازنده، چیپست گرافیک و سایر اجزای حساس به گرما عبور داده و سپس به وسیله پشت یا بالای کیس هوای گرم را خارج سازد. این مسیر می تواند هوای رد و بدل شده را گرم نموده و یک چرخه ای از هوای خنک در ورود و هوای گرم در خروج را ایجاد کند.

یکی دیگر از مفاهیم مهم در این زمینه، فشار هوای درون کیس است. هوای خنکی که به وسیله فن ها ایجاد می گردد و میزان هوای گرمی که خارج می گردد، یک فشار مثبت یا منفی را درون کیس ایجاد می نماید. زمانی که این فشارها بالانس باشند، فشار کیس طبیعی دانسته می گردد.

فشار مثبت کیس زمانی رخ می دهد که فن ها به شکلی چیده شده اند تا هوای بیشتری را به درون کیس نسبت به هوای گرم خروجی ایجاد نمایند. فشار منفی هم زمانی رخ می دهد که برعکس این ماجرا اتفاق بیفتد. فشار طبیعی هم همان طور که به آن اشاره شد، هوای ورودی و خروجی تقریبا یکسان است. از آنجایی که کیس های کامپیوتری یک محفظه کاملا بسته نیستند و تعداد و قدرت فن ها با یکدیگر ترکیب می گردد، معمولا فشار داخل کیس به یک سمت (مثبت یا منفی) تمایل پیدا می نماید.

در حالی که هوادارانی برای هر دو فشار مثبت و منفی وجود دارد، برای هر دو مورد فوایدی را می توان در نظر گرفت. برای مثال، در فشار مثبت اجزای سیستم تان همواره با یک هوای خنک و تازه روبرو می شوند. با این حال، نکته منفی در این مدل اینجاست که گرد و خاک زیادی هم وارد کیس کامپیوتر می گردد. یک فشار منفی از این مشکل جلوگیری می نماید؛ چراکه هوای گرم شده در داخل کیس راکد نمانده و سریعا خارج می گردد.

هر دو سیستم فشار کیس می توانند یک کانال جریان هوایی را فراوری نمایند تا اجزای داخل سیستم تا حدودی خنک شوند. به همین علت، بسیاری از کاربران به این نتیجه می رسند که هوای ورودی و خروجی را بالانس نمایند و به جای وقت گذاشتن روی فشار مثبت و منفی، بیشتر روی جهت جریان هوا تمرکز نمایند. جدا از این که شما چه چیزی را انتخاب می کنید، کار عاقلانه این است که هوای خنک هر چه سریع تر به طور مستقیم به پردازنده و کارت گرافیک اصابت کند.

چینش ایده آل و رایج فن کیس

راه و روش های مختلفی برای تنظیم فن ها وجود دارد. یک چینش ایده آل فن، در این است که میزان هوای خنک بسیار زیادی را با یک مسیر مستقیم وارد نموده و از طرفی دیگر خارج کند. برترین تنظیم و چینش، احتیاجمند بیشترین تعداد فن است. تنظیم فشار مثبت و منفی کیس هم کاملا به تعداد فن ها در هر طرف بستگی دارد.

مدل جلو، عقب، بالا و پایین

در این روش، فن های جلو و پایین هوا را به درون کیس کشیده، در حالی که فن های بالا و عقبی در واقع اگزوزی برای خروج هوای گرم تلقی می شوند. این مدل، یک کانال تمیزی را در میان اجزای اصلی سیستم کامپیوتری تان ایجاد می نماید، در حالی که هوای خنک اضافی به طور مستقیم به سمت بالا تغذیه می گردد. این روش تا حدودی شبیه به مدل جلویی و عقبی مرسوم است که در بخش بعدی شرح داده می گردد. این سناریو، هوای خنک را مستقیما برای کارت گرافیکی فراهم نموده و سپس این هوا را به سمت بالا و CPU و فن های اگزوز راهنمایی می نماید.

مدل جلو، عقب و پایین

این چینش فن شبیه به روش بالایی است اما تنها یک فن اگزوز در عقب وجود دارد. این مدل، یک روش اطمینانی است اما به طور معمول به علت کاهش هوای گرم از سمت بالای کیس اثرگذاری کمتری نسبت به مورد قبلی دارد. اگر شما به این مدل فکر می کنید و بیشتر از یک فن کیس در سمت پایین کامپیوتر دارید، توصیه می گردد تا آن را به سمت بالای کیس برده تا برترین عملکرد خنک نمایندگی را شاهد باشید. البته این مسئله به شرطی است که کیس شما منافذ و قسمت های نصب فن در بالا را داشته باشد.

مدل جلو و عقب

این مدل، رایج ترین روش برای خنک کردن سیستم است و بیشتر کیس های کامپیوتر که بیشتر از یک فن دارند به این روش کار می نمایند. این روش عملکرد به نسبت خوبی را داراست. در این چینش، یک یا تعداد بیشتری از فن ها هوا را از پنل جلویی کیس وارد نموده و به طور مستقیم به سمت مادربورد هل می دهند. در اینجا، هوا به وسیله پردازنده و کارت گرافیک مصرف شده و به سمت فن اگزوز عقبی پرتاب می گردد و به این طریق یک جریان از جلو به عقب ایجاد می گردد. حواستان باشد که این گزینه چندان عملکرد مناسبی نخواهد داشت اگر بخش جلوی کیس، جریان هوایی متعددی را نتواند به فن های ورودی ایجاد کند.

مدل جلو، عقب و بالا

این مدل، به طور کلی در این رابطه است تا هوا درون کیس پخش گردد. این روش کم اثرتر از روش جلو، عقب و پایین است؛ چراکه فاقد فشار به طرف بالاست که فن کیس پایین آن را ارائه می دهد. با فراهم کردن قدرت کافی فن های جلویی، این چینش می تواند اثرگذار باشد. البته اگر کیس شما در بخش جلو به خوبی تهویه گردد.

مدل بالا و پایین (دودکش)

این روش، دیگر این روزها متداول نیست اما یک گزینه به نسبت خوب برای افرادی است که نمی توان فن های جلو و پشت را در کیس شان قرار داد. در این چینش، فن ها هوا را از سمت پایین کیس به درون کشیده و به سمت بالا هل می دهند. به همین علت کانال جریان هوا از سطح مادربورد عبور نموده و از فن اگزوز در سمت بالا به خارج پرتاب می گردد. این مدل چینش برای کارت های گرافیکی عمودی بسیار مناسب است؛ چراکه کارت های گرافیکی که به طور مستقیم در جایگاه PCIe قرار گرفته می توانند جریان هوای خنک را از رسیدن به CPU باز دارند.

مدل یک فن پشتی

برخی از کیس های کامپیوتری به خصوص مدل های بسیار مقرون به صرفه قیمت تنها یک فن در بخش پشتی دارند. کامپیوترهایی که تنها از یک فن برخوردار هستند، باید آن را در بخش پشتی نصب کرد. این روش تنها برای سیستم های ضعیف و مقرون به صرفه قیمت توصیه می گردد؛ به این خاطر که بدون وجود یک منبع هوای خنک، اجزا به سرعت داغ می شوند. حرکت هوا در این روش در حداقل ترین حالت ممکن واقع شده است. بنابراین اگر شما می توانید حداقل یک الی دو فن دیگر را تهیه کنید، بهتر است این کار را انجام دهید تا بتوان حداقل جلوی کیس، یک فن را برای ورود هوای خنک نصب کرد.

مدل یک فن جلو

این مدل شاید کم اثرترین روش ممکن برای خنک کردن سیستم کامپیوتر تلقی گردد و باید اعتراف کرد که اصلا یک گزینه خوب برای سیستم های امروزی نیست. با نصب یک فن در بخش جلوی کیس، هوای خنک به داخل کشیده شده اما به علت نبود یک فن اگزوز، هوا در داخل کیس باقی می ماند. دمای هوای محبوس در کیس افزایش یافته و طبیعتا به اجزای سیستم به تدریج آسیب وارد می گردد.

اگر شما فقط دو فن دارید، توصیه می کنیم یکی را در جلو و دیگری را در عقب نصب کنید. اگر شما سه فن دارید و یک کارت گرافیک را هم برای سیستم تهیه نموده اید، توصیه می کنیم از مدل جلو، عقب و پایین کیس بهره ببرید. اگر تعداد بیشتری فن را در اختیار دارید، فن هایتان را به شکلی نصب کنید تا هوا از سمت جلو یا سمت راست وارد کیس شده و از سمت پشتی یا سمت چپ از کیس خارج گردد.

AIO چیست؟

اگر شما از دستگاه خنک نماینده CPU مدل All in one (AlO) استفاده می کنید، فن ها باید در موقعیتی نصب شوند که سازنده پیشنهاد داده است. این اجزا از فن های دارای فشار پایدار بسیار زیاد و ویژه ای بهره مند هستند که هوا را به وسیله پره های رادیاتور عبور دهند. در ادامه چند چینش صحیح فن برای این مدل در نظر گرفته شده است.

مدل هل دادن

در این روش، فن ها هوا را به سمت رادیاتور هل می دهند. این روش، رایج ترین مدل برای این نوع فن ها بوده و متداول ترین شکلی است که سازنده ها اغلب آن را پیشنهاد می نمایند. بسته به این که فن در بخش بالا یا جلوی کیس نصب گردد، این روش جریان هوای گرم را به وسیله رادیاتورها به بیرون پرت نموده یا به وسیله رادیاتور هوای خنک را به درون کیس می کشد. به طور ایده آل، هر هوایی که از پره های داغ رادیاتور عبور کند، به سرعت از داخل کیس به بیرون پرت می گردد. اگرچه، نصب ملحقات و آیتم ها برای زیبایی ظاهری کیس می تواند گاهی اوقات این انتخاب را دچار محدودیت هایی کند.

مدل کشیدن

در مدل کشیدن، موقعیت فن برعکس شده و هوا به وسیله پره ها به سمت داخل مکیده می گردد. این روش رایج نیست و به طور کلی مثل روش فن های هل دادنی اثرگذار نیست. همان مبانی روش کار برای کانال جریان هوایی و خروج هوای گرم در اینجا هم صدق می نماید.

مدل هل دادن-کشیدنی

این روش به شدت هوادار دارد چون می تواند اثرگذاری کولرهای AIO را به مراتب بیشتر از حالت های دیگر سازد اما تعداد فن های بیشتری احتیاج است و بعلاوه یک فضای بزرگتری هم درون کیس برای این منظور لازم می گردد. این مدل چینش از فن ها برای هل دادن هوا به وسیله رادیاتور استفاده می گردد و سپس یک الی سه فن اضافی در طرف دیگر نصب می گردد تا هوا را با قدرت بکشد. با این که یک رادیاتور حجیم در این حالت احتیاج است، عملکرد کلی سیستم افزایش می یابد.

بعلاوه این نکته را هم باید در نظر گرفت، هر زمان امکان داشت، فن AIO را به جای نصب در جلوی کیس، در بخش بالای کیس تان نصب کنید (یا اگر AIO در ابعاد 120 میلی متر بود در پشت نصب گردد). به این طریق، گرمایی را که AIO از پردازنده تان به سمت رادیاتور حرکت می دهد، سریعا از کیس خارج می گردد. وقتی یک رادیاتور در بخش جلو به روش هل دادن-کشیدن قرار می گیرد، هوای خنک از خارج با عبور از رادیاتور به وسیله حرارت CPU گرم شده، سپس وارد کیس شده و قبل از خروج از بخش عقب و/یا بالا از روی سایر اجزای فراورینماینده گرما هم عبور می نماید. بدیهی است که داشتن هوای بیرونِ خنک تر که به وسیله CPU شما از قبل گرم نشده، برای خنک نگه داشتن اجزای شما بهتر است.

جمع بندی

خنک سازی یکی از مهم ترین اقداماتی است که هر فردی برای بهینه سازی سیستم کامپیوتری باید در نظر گیرد. با اطلاعاتی که در این مطلب پیرامون نصب خنک نماینده و فن در کامپیوتر در اختیار شما قرار گرفته، شما می توانید به راحتی فن های مورد نظرتان را به درستی در کیس نصب کنید. البته به این نکته هم حتما دقت کنید که فن ها جنس خوبی داشته باشند و از طرفی دیگر بتوانند هوای خنک را به هر نحوی که شده به داخل کیس وارد و خارج نمایند.

خوشبختانه در خبرنگاران انواع و اقسام فن کیس با قیمت ها و ویژگی های گوناگون به فروش می رسد که برای مقایسه و انتخاب آن ها می توانید از لینک زیر دست به انتخاب بزنید.

منبع: tomshardware