خلخال در یک نگاه - مجله فضای وب

شهرستان خلخال با جمعیت 86731 نفر (طبق آخرین سرشماری اجرا شده در سال 1395) و وسعت 3979 کیلومتر مربع، با قدمت 4000 هزار ساله در جنوب استان اردبیل واقع شده و از شمال به اردبیل، از شرق به کوه های تالش و استان گیلان، از جنوب به استان زنجان و از مغرب به میانه ختم می شود.

وجه تسمیه و تاریخ

این شهر در دوران قاجار وقایع زیادی را تجربه کرده است که یکی از آن ها قیام میرزا کوچک خان جنگلی در این شهر و تصرف بخشی از قسمت های آن بوده است. همچنین برخی از افراد سرشناس این شهر در نهضت مشروطه نقش مهمی داشته اند و در مبارزات مشروطه، در رشت و تهران و تبریز حضور یافته اند.

در مورد وجه تسمیه خلخال هم باید گفت که این شهر به دلیل شرایط اقلیمی و خصوصیات طبیعی، در نقاط مختلف خود آب و هوای متفاوتی دارد و شرایط هوا مدام در حال تغییر است؛ به همین دلیل در گذشته به این شهر خال خال می گفتند و نام آن با گذر زمان به خلخال تغییر پیدا کرده است.

اقلیم و آب و هوا

خلخال در یک منطقه کوهستانی واقع شده و پوشش گیاهی آن در دامنه شرقی بسیار چشمگیر از دامنه غربی آن است. خلخال تابستان های معتدل و بسیار لذت بخش و زمستان های سردی دارد. ارتفاعات کوه های تالش که در فاصله بسیار کمی از این شهر واقع شده اند، سرد و پربرف بوده و بخشی از شهر که در کنار رودخانه قزل اوزن قرار گرفته است، گرم و مرطوب است. زمستان خلخال تقریبا 5 ماه طول می کشد و بارش سنگین موجب مسدود شدن برخی از جاده های منتهی به این شهر مانند جاده اسالم- خلخال می شود

مردم شناسی

مردم خلخال که از قوم ترک هستند و بیشتر اهالی روستاهای اطراف این شهر به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می کنند. البته زبان تاتی که روزگاری در پهنه وسیعی از ایران (از خراسان گرفته تا آذربایجان) در بخش هایی از این شهر که شامل شاهرود، کردی کرمانجی و خورش رستم می شود، نیز رواج دارد.

لباس محلی استان اردبیل که شامل همان لباس محلی ایل شاهسون و ارس باران است، در این شهر مورد استفاده قرار می گیرد. لباس مردان شامل کت، شلوار و کلاه کِپی (که شبیه کلاه محلی مردان گیلکی بوده) و لباس زنان هم شامل چارقد گلداری (روسری)، شلوار گشاد، پیراهن های دوخته شده از پارچه هایی با رنگ هایی شاد و متنوع و جلیقه بدون آستین است. معمولا روی این جلیقه ها سکه هایی از طلا و نقره دوخته می شود که تعداد آن ها نشان دهنده ثروت خانوادگی فرد است.

یکی از آیین های شناخته شده این شهر، رسم تکم گردانی است که در حقیقت یک نمایش عروسکی است که دو یا سه هفته قبل از آغاز سال آغاز نو اجرا می شود و عروسگردانی به تکم چی نمایشی با تکم (عروسک) همراه با شعر و آواز اجرا می کند.

مراسم شب چهارشنبه سوری پررنگ تر از سایر نقاط ایران برگزار می شود. در این شب خانواده عروس هدیه ای تحت عنوان خنچه که معمولا یک سینی بزرگ که دربردارنده هدایایی همچون شاخه های گل، کله قند، آجیل و شیرینی، البسه و... است، به خانواده داماد می دهند. البته این رسم تنها در نخستین سال نامزدی انجام می شود. در ضمنً در شب چهارشنبه سوری غذاهای مخصوصی مانند شش انداز (غذایی محلی متشکل از بادمجان، مغز گردو، رب انار و پیاز)، پلوماهی و شیربرنج نیز پخته می شود.

سوغات و صنایع دستی

از سوغات و صنایع دستی خلخال می توان به نان های روغنی و شیرینی های محلی، عسل با کیفیت (عسل خلخال یکی از مرغوب ترین عسل های کشور است و فرآورده های آن مانند شیرعسل، هویج عسل (که مختص شهر خلخال هستند)، جوراب های پشمی دستباف، شال و قالیچه و جاجیم خلخال که معروفیت جهانی دارد، اشاره کرد.

غذاهای محلی خلخال

از غذاهای محلی خلخال می توان به آش دوغ، آش رزین، آش میوه (آشی مقوی از انواع میوه های خشک شده مانند زردآلو و آلبالو، گوشت و حبوبات) آش کشک، نان رزین، اریشه (غذایی که ماده اصلی تشکیل دهنده رشته پلویی، گوشت و لپه است و در حقیقت می توان آن را ماکارونی سنتی آذربایجان نامید)، باسترما پلو (غذایی شبیه به ته چین که مواد تشکیل آن از جمله مرغ و مغز گردو، در میان ته چین قرار می گیرند، خشیل (غذای مخصوص شب یلدا در آذربایجان که از آرد، شکر، کره محلی، شیر و عسل تهیه می شود و طعم لذیذی هم دارد) و یارما پلو (غذایی مقوی متشکل از بلغور گندم و برنج، کره، گوشت و سیب زمینی اشاره کرد.

جاذبه ها

خلخال جاذبه های طبیعی فوق العاده زیبایی همچون آبشارها، چشمه های آبگرم، روستاهایی با طبیعت بکر را در اطراف خود جای داده است که زیباترین آن ها جاده رویایی اسالم-خلخال است.

جاده اسالم خلخال یکی از زیباترین جاده های جنگلی ایران است که در آن می توانید چشم انداز ها حیرت انگیز را بارها و بارها تماشا کنید و از رودخانه ها، آبشارها، جنگل های انبوه و دشت های مفروش شده با گل ها و گیاهان زیبا و نادر نهایت لذت را ببرید.

دریاچه نئور که بر فراز قله کوه ها با زیبایی تمام خودنمایی می کند، یکی دیگر از جاذبه های بکر خلخال است.

آبشار نوده با ارتفاع 30 متر یکی از معروف ترین آبشارهای خلخال در چهار کیلومتری روستایی به همین نام در بخش خورش رستم است که از دل یک صخره جاری می شود.

آبشار نره گراسبو آبشاری بی نهایت زیبا است که در 37 کیلومتری جنوب شرق خلخال و در نزدیکی روستای اسبو واقع شده است. این آبشار زیبا از یک چشمه زیبا سرازیر می شود و در نهایت به رودخانه شاهرود می ریزد.

تفرجگاه اندبیل یا چشمه میرعدیل یکی از محبوب ترین تفرجگاه های اردبیل است که با آب و هوای معتدل و مطبوع خود در فصل تابستان و جنگل های انبوه اطراف خود، هر ساله مسافران زیادی را مجذوب خود می کند.

از دیگر جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی خلخال می توان به ییلاق دشته، روستای گردشگری کزج، حمام تاریخی نصر، روستای گردشگری برندق، قلعه خشتی گیلوان، گورستان تاریخی شمس آباد، غار هفت خانه، آب گرم گیوی، غار جلال آباد، منطقه گردشگری ازناو، پل تاریخی پردیس، قلعه آغ داغ و خلخال سویی اشاره کرد