نقش تکنولوژی در موزه ها آنالیز شد - مجله فضای وب

به گزارش خبرنگاران، کمیته ملی موزه ها در ایران (ایکوم ایران) چهارمین نشست دوشنبه های خود را به موضوع لزوم استفاده از فناوری و نوآوری و تکنولوژی های روز در موزه ها اختصاص داد که این نشست با حضور و سخنرانی بهزاد طباطبایی یزدی، مدرس و مؤسس موزه ورزش، محمودرضا گرجی، مرجان حاجی رحیمی و سالار بصیری، از مخترعان موزه ای در حوزه حفاظت از اشیاء تاریخی و رفع کردن نواقص موجود در نگهداریِ آثار تاریخی در موزه های کشور و علیرضا قلی نژاد، عضو هیأت علمی و معاون فناوری و کاربردی سازی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، برگزار گردید.

در ابتدای نشست بهزاد طباطبایی یزدی در سخنانی اظهار کرد: با توجه به اینکه فناوری در تمام لایه های زندگی ما رسوخ نموده است، ایکوم نیز لزوم تشکیل کمیته فناوری را وظیفه خود قرار داد تا راه کارهای مختلفی در حوزه فناوری و نوآوری به موزه های کشور ارائه دهد و یا در صورت لزوم تأمین نمایندگانی را که در این حوزه تجربه دارند و متناسب با هر موزه به آن ها معرفی کند. از منظر موزه شناسی و موزه نگاری، این فناوری ها در حوزه های علمی و پژوهشی، امنیت و حفاظت، ارتباطات با مخاطبان و مستندسازی و آموزش موزه ها نقش کاربردی دارند. بعلاوه با توجه به احتیاجهای تازهی که پیش آمده، کمیته فناوری ایکوم در پی تدوین آیین نامه هایی در این زمینه از جمله آیین نامه موزه های مجازی است.

محمودرضا گرجی نیز درباره لزوم استفاده فناوری و نوآوری در موزه ها و میراث فرهنگی گفت: تکنولوژی و نوآوری در دو بخش کشف آثار موزه ای و نحوه نگهداری آن ها بعد از کشف (مجموعه عملیات برای آنالیز قدمت آن بعد از کشف و تحقیق درباره شرایط آن در طول تاریخ و آگاهی دادن درباره آن) نقش مهمی دارند. از آثاری که در موزه ها نگهداری می گردد تا چندین سال می توان به درستی محافظت و نگهداری کرد، اما بعد از چند سال ممکن است دچار آسیب و تجزیه شوند و استفاده از تکنولوژی ها یاری می نماید که روند تجزیه شدن این آثار کند گردد.

او ادامه داد: شرایط گنجینه ها و مخازن موزه ها ممکن است در ایران ایده آل نباشد و اصولاً به عنوان مخزن طراحی نشده اند و فقط به عنوان انباری برای نگهداری آثار استفاده می شوند، در حالی که شرایط این مخازن باید از نظر نور، دما، رطوبت و انتشار گازها و مواد شیمیایی سنجیده گردد و فناوری می تواند به این موضوع یاری زیادی کند. افزون بر این ها، بعضی از اشیاء و آثار موزه ای به ترمیم و بازسازی احتیاج دارند. این بازسازی ممکن است به عناصر تشکیل دهنده اثر آسیب بیشتری بزند و استفاده از فناوری های تازه می تواند از این آسیب جلوگیری کند.

عضو گروه مخترعان موزه ای افزود: از طرفی موزه های ایران بنای تاریخی محسوب می شوند و خود این بناها به حفاظت و نگهداری احتیاج دارند. با استفاده از لرزه نگاری هایی که انجام می گردد می توانیم شرایط ساختمان و اشیاء موزه را بسنجیم. موضوع مهم دیگر وجود آب های زیرزمینی است که نشت رطوبت حاصل از آن موجب تخریب و آسیب می گردد اما می توان محل آن ها را شناسایی و از تخریب آن جلوگیری کرد. نورپردازی و سیستم های تهویه مطبوع ساختمان موزه نیز یکی دیگر از عواملی است که اگر به درستی اجرا نگردد موجب آسیب و تجزیه آثار موزه می گردد و این موارد با استفاده از تکنولوژی های تازه قابل کنترل هستند.

او بعلاوه بیان نمود: دستورالعملی برای تعداد بازدیدنماینده از موزه ها نداریم. تعداد زیاد بازدیدنماینده نیز به دلیل دم و بازدم هایی که انجام می گردد ممکن است اندازه رطوبت محیط را افزایش دهد و موجب آسیب به بعضی از آثار و اشیاء موزه گردد.

در ادامه، مرجان حاجی رحیمی، عضو گروه مخترعان موزه ای با نمایش تصاویری از خلاقیت موزه های آلمان برای بچه ها اظهار کرد: مفهوم موزه داری امروز با گذشته فرق دارد و علاوه بر نمایش آثار، مفهوم آموزش هم به آن افزوده شده است. بیشتر موزه های دنیا نیز متمرکز بر این بخش هستند، بویژه در حوزه آموزش به بچه ها. این اتفاق به واسطه خلاقیت و نوآوری انجام می گردد، در حالی که ما در ایران، محتوای فرهنگی قوی داریم، اما خلاقیتی برای عرضه آن در موزه ها استفاده نشده است و تنها به اتیکت معرفی اثر یا شیء بسنده نموده ایم که نه برای ناشنوایان، نابینایان و بچه ها مناسب است و نه بزرگسالانی که از موزه بازدید می نمایند.

حاجی رحیمی سپس تصاویری از خلاقیت هایی را که در موزه های آلمان برای بچه ها استفاده شده است، برای حاضران در این نشست به نمایش گذاشت.

سالار بصیری، مخترع دیگر موزه ای با طرح این پرسش که چرا باید تکنولوژی حال را با تکنولوژی گذشته آشتی دهیم؟ گفت: اگر می خواهیم بحث پیشرفت فرهنگ را داشته باشیم باید بتوانیم این فرهنگ چندهزارساله را به نمایش بگذاریم. یکی از فناوری های امروز اسکن های سه بعدی است که یاری می نماید الگوی دیجیتالیِ بسیاری از اشیاء موزه ای را داشته باشیم و همین موضوع به ما یاری می نماید که یک اثر انگشت دیجیتالی از یکسری اشیاء موزه ای داشته باشیم که به نگهداری و بایگانی مخازن موزه ها به صورت خیلی دقیق یاری می نماید. شاید یکی از دلایلی که باعث شده بعضی موزه ها از این فناوری استفاده ننمایند، کاهش بازدیدنماینده هاست در حالی که با یک طرح سه بعدی از یک اثر می توان شخص را ترغیب کرد تا از اثر در موزه بازدید کند.

او افزود: استفاده از QR کد نیز یکی دیگر از فناوری های روز دنیاست و می توان اطلاعات شیء و اثر را در دسترس بازدیدنماینده قرار داد و در فکر مخاطب آن را ماندگار کرد. نباید نگاه ما به موزه این باشد که این مکان گنجینه ای است برای حفاظت از یکسری آثار تاریخی که به چند نفر هم فرصت بازدید از این آثار داده می گردد. مهم این است که کوشش فرهنگی که گذشتگان ما رقم زدند گره فکری در مخاطب ایجاد کند.

بصیری اظهار کرد: یکی از مهم ترین دلایلی که موجب می گردد افراد به هویت و فرهنگ خود علاقه مند شوند، بدون شک صنعت سینماست در حالی که در کشور ما جا نیفتاده است. شاید تنها با یک بازدید ساده نتوان تاریخ و فرهنگ را در فکر مخاطب ماندگار کرد اما با یک سناریو مجذوب کننده و یک گروه فیلمسازی این پیغام به مخاطب منتقل می گردد.

علیرضا قلی نژاد نیز در بخش دیگر این نشست با اشاره به این که مسئولیت موزه ها به عنوان معتبرترین نهاد فرهنگی در جامعه در سه حوزه اصلی تعریف می گردد، گفت: اولین حوزه حفاظت از سرمایه های فرهنگی و تاریخی است که به وسیله حوزه دیگر یعنی پژوهش انجام می گردد و بعد حوزه معرفی است تا از میراث فرهنگی یاد بگیریم و از تجربیات و مسیرهای گذشتگان میراث آینده را بسازیم. بخشی از این سه حوزه توابع و مقدماتی دارد همانند اقتصاد، اما وقتی از اقتصاد موزه ای صحبت می کنیم، به هیچ عنوان منظور خرید و فروش اموال موزه ای نیست. بخش دیگر از این مقدمات سرمایه های اجتماعی، انسانی و تخصصی و پایداری است. بخش دیگر موضوع مجازی سازی است که در هر سه حوزه مسأله است؛ به طور مثال در حوزه حفاظت باید قبل از اینکه اقدامی روی آثار موزه انجام دهیم در فضای مجازی تحلیلی روی آن انجام دهیم و بعد اقدام عملی انجام دهیم. بعلاوه میراث ملموس و ناملموس را می تواند معرفی کند یا بحث آموزش که در فضای مجازی بحث مهمی است.

قلی نژاد افزود: بخش دیگر موضوع فرابخشی است، یعنی نگاه و رفتار موزه ای به شیوه تاریخی و این که تمام مقتضیات و تجربه های تاریخی را در نظر بگیرد. اگر موزه ها در این فرآیند قرار گیرند، دیگر لازم نیست در پی مخاطب باشیم بلکه مخاطب در پی موزه ها می آید. شورای بین المللی موزه ها هر سال شعاری برای روز دنیای موزه ها در نظر می گیرد که یکی از ضلع های منشور چندوجهی موزه ها را بیان می نماید. در 10 سال اخیر شورای بین المللی موزه ها بر نکته ای که تاکید داشته این بوده که موزه ها مکان هایی هستند که جوامع مسائل خود را در آنجا حل می نمایند و این که امروز و فردای خود را چگونه بسازند.