عناصر مغذی مواد غذایی - مجله فضای وب

تألیف: حمید وثیق زاده انصاری

منبع: راسخون

عناصر مغذی غذاها به تمام فرایندهای زندگی یاری می نمایند. آنها ما را بی نقص و با حرارت نگه می دارند. برای توضیحات بیشتر از اصول مواد غذایی و مواد مغذی اصلی آن، مطلب زیر را بخوانید . . .

غذا، لباس و سر پناه احتیاجهای اساسی انسان را تشکیل می دهند. عناصر مغذی مواد غذایی، که برای تمام مراحل زندگی ضروری هستند، غذا را به یکی از احتیاجهای اساسی ما تبدیل نموده است. به همین علت است که غذا در احتیاجهای اساسی انسان اول از همه آورده می گردد. هنگامی که از اصول اولیه مواد غذایی صحبت می کنیم، قصد داریم احتیاج بدن به مواد غذایی را معین سازیم. اجازه دهید به عناصر تغذیه ای مواد غذایی و نقش آنها در حفظ سوخت و ساز بدن نگاهی بیاندازیم.

کربوهیدرات ها، چربی ها، ویتامینها، مواد معدنی، پروتئین، فیبر و آب عناصر اصلی تغذیه ای مواد غذایی را تشکیل می دهند و بر اساس میزانی که بدن به آنها احتیاج دارد طبقه بندی می شوند. مواد مغذی که در مقادیر نسبتاً زیادی بدن به آنها احتیاج دارد در گروه درشت مغذی ها [عناصر غذایی پر مصرف] طبقه بندی می شوند. کربوهیدرات ها، چربی ها، پروتئین ها، آب و فیبر متعلق به این دسته از مواد مغذی هستند. ویتامین ها و مواد معدنی به میزان نسبتاً کمتری مورد احتیاج بدن هستند و از این رو به نام ریز مغذی ها [عناصر کم مصرف] نامیده می شوند.

کربوهیدرات، چربی ها و پروتئین ها منابع انرژی می باشند. کربوهیدراتها در هر گرم چهار کالری انرژی دارند، در حالی که یک گرم چربی نُه کالری انرژی می دهد. مولکول های کربوهیدرات ها و چربی ها از اتم های کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده اند. پروتئین ها علاوه بر این حاوی اتم نیتروژن هستند. غذاها حاوی برخی یا تمام مواد مغذی به نسبتهای معینی هستند. این عناصر تغذیه ای هستند که به حفظ متابولیسم بدن و سالم نگه داشتن ما یاری می نمایند.

کربوهیدرات ها: با توجه به تعداد واحدهای قندی که دارند، کربوهیدرات ها به گروههای مونو ساکاریدها، دی ساکاریدها، و یا پلی ساکاریدها طبقه بندی شده اند. آنها حاوی 1، 2 و 3 یا بیشتر واحد قند هستند. کربوهیدرات ها جهت هضم به آب کمتر احتیاجمندند و رایج ترین منبع انرژی را تشکیل می دهند. از آن جا که بدن می تواند از پروتئین ها و چربی ها انرژی به دست آورد، بنا بر این آنها مواد مغذی ضروری نیستند. مواد غذایی غنی از کربوهیدرات عبارت از نان، پاستا، برنج و حبوبات می باشند.

چربی ها: آنها حاوی اسیدهای چرب و گلیسرول هستند. چنان چه یک مولکول چربی تمام اتم های کربن خود را به اتم های هیدروژن متصل سازد، آن را به اسم چربی های اشباع شده می شناسند. در صورتی که، برخی از اتم های کربن آن به صورت مضاعف به یک دیگر پیوند خورده باشند، چربی اشباع نشده گویند. چربی های اشباع شده جامدند در حالی که چربی های اشباع نشده مایع هستند. چربی ها تجزیه شده و اسیدهای چرب و گلیسرول تشکیل می دهند. اسیدهای چرب یک احتیاج رژیمی ضروریند، در حالی که گلیسرول برای فراوری قند مورد استفاده قرار می گیرد. این باعث می گردد چربی ها ذخایر انرژی بدن ما باشند. جدای از این، آنها در برابر بیماری ها به اسم یک حائل عمل می نمایند، آنها دمای بدن را حفظ نموده و به عمل کرد سلول ها یاری می نمایند. چربی ها حلال ویتامینهای A، D، E و K می باشند. بدن می تواند این ویتامینها را تنها به یاری چربی ها جذب کند. آجیل، روغن و کره حاوی چربیند. چربی ها هم چنین مسئول پوست و موی سالمند.

ویتامین ها: ویتامین ها مانند هورمون ها عمل می نمایند. آنها رشد سلول و بافتها را تنظیم نموده و مواد مغذی حیاتی هستند. هر یک از ویتامینها اگر در مقادیر کمتر از مورد احتیاج بدن مصرف شوند، منجر به بیماری کم بود ویتامین می گردند. این اهمیت آنها را برای بدن آشکار می سازد.

ویتامین A، معروف به رتینول (شبکیه ای)، در بینایی نقش مهمی ایفاء می نماید. کم بود آن منجر به شب کوری می گردد. منابع این ویتامین عبارتند از: هویج و روغن کبد ماهی کاد.

ویتامین B در اشکال مختلف همچون B1، B2، B3، B5، B6، B7، B9 و B12 می آید. سبوس برنج منبع اصلی ویتامین B1 است در حالی که B2 در تخم مرغ یافت می گردد. کبد اشکال دیگری از این ویتامین را فراهم می نماید. ویتامین B6 نقش مهمی در سوخت و ساز و شکل گیری پروتئین ایفا می نماید. این ویتامین جهت ایجاد یک سیستم ایمنی سالم لازم است. و در باروری نقش حیاتی دارد. ویتامین B12 جهت عمل کرد مناسب بافت عصبی مهم است. ویتامینB1 با نام شیمیایی تیامین مسئول عمل کرد عصبی و متابولیسم کربوهیدرات است. این ویتامین جهت غشاء مخاطی سالم ضروری می باشد. ویتامین B2 جهت حفظ دید طبیعی و پوست سالم مفید است. این ویتامین کوآنزیمی است که در سوخت و ساز انرژی مورد استفاده قرار می گیرد. کم بود ویتامینهای B6 و B12 ممکن است به کم خونی منجر گردد. کمبود ویتامین B9 در زنان باردار به نقص هنگام تولد در بچه ها منجر می گردد.

ویتامین C یک آنتی اکسیدان است. این ویتامین به حفظ سلامت لثه ها و دندان ها یاری می نماید. این ویتامین به افزایش جذب آهن به وسیله بدن یاری نموده و با عفونت ها مبارزه می نماید. مرکبات، کلم، آناناس و کلم بروکلی منابع غنی از ویتامین C هستند.

نور خورشید غنی ترین منبع ویتامین D است. پنیر، جگر و ماهی آزاد دیگر منابع این ویتامین می باشند. این ویتامین به جذب کلسیم و فسفات یاری نموده و نقش بسیار حیاتی در سلامت استخوان ها و دندان ها دارد.

عمل کرهای ویتامین ها بسیار به یک دیگر مرتبطند. ویتامین E از تحلیل ویتامین A و C جلو گیری می نماید. جوانه گندم و سبزیجات برگ سبز غنی از ویتامین E هستند.

ویتامین K موجب سنتز پروتئین در پلاسما، استخوان و کلیه ها می گردد. این ویتامین هم چنین برای لخته شدن طبیعی خون لازم است. اسفناج، کاهو، کلم و گل کلم منابع ویتامین K می باشند.

مواد معدنی: پوسته صدف منبعی طبیعی از مواد معدنی است. نمک ید دار نمونه ای از یک ماده معدنی اضافه شده به اسم یک مکمل است. کلسیم، منیزیم و فسفر، که در رشد و سلامت استخوان ها مفیدند. تعداد اندکی از مواد معدنی ضروری به تعداد می فرایند. سدیم، پتاسیم، ید و هم چنین آهن و روی دیگر مواد معدنی مفید در رژیم غذایی هستند.

پروتئین ها: پروتئین ها اغلب به اسم بلوکهای ساختمان بدن از آنها یاد می گردد. اسیدهای آمینه ای که در پروتئینها وجود دارند، عناصر ساختمان بدن را تشکیل می دهند. پروتئینهای حیوانی به ویژه در طول دوره رشد مورد احتیاج هستند. گوشت، حبوبات، تخم مرغ و شیر غنی از پروتئین می باشند.

فیبر: بخش غیر قابل هضم مواد غذایی گیاهی را فیبرهای رژیم غذایی تشکیل می دهند. آنها فرایند دفع مدفوع را تسهیل می سازند. فیبرها مواد غذایی زبر یا فیبری (مثل سبوس یا دانه انار) بسیار ضروری را برای بدن مهیا می نمایند، که نقش عمده ای در فرایند هضم غذا ایفاء می نمایند. تمام غلات خوراکی، سبوس و کرفس غنی از فیبر هستند.

آب: همه ما می دانیم که 70٪ بدن انسان را آب تشکیل می دهد. این حقیقت برای نشان دادن اهمیت آب به اسم یک ماده غذایی اساسی کافی است. بدن انسان روزانه حدود 1 تا 7 لیتر آب احتیاج دارد. احتیاج به آب به فعالیت بدنی هر فرد بستگی دارد. خوردن آب مانع کم آبی بدن می گردد.

تغذیه یک علم است. و کلیدی جهت حفظ حالت مطلوب سلامت است. ما زندگی نمی کنیم تا بخوریم بلکه قطعاً غذا می خوریم تا زنده بمانیم. تغذیه صحیح یعنی این که غذا در مقادیر مناسب مصرف گردد، که به ما یاری می نماید تا زندگی سالم و شادی داشته باشیم.

/ج

منبع: راسخون